DEGERLERIMIZE GRUPLARIMIZ DEGERLI UYELERINE,SAYIN.ORTAS HOCAMIZDAN,SAYGI ILE SUNARIZ.BUKET.SEKRETARYA: Üniversite Yöneticilerinin Önceden Belirlenmesi Kamu Üniversitelerinde U

>
>
>
>>
>>
>>
>>> Üniversite Yöneticilerinin Önceden Belirlenmesi Kamu Üniversitelerinde
>>> Uygulanabilir mi?
>>> Üniversitelerde Seçim Sistemleri-7
>>>
>>> Prof. Dr. Ibrahim ORTAS, Çukurova Üniversitesi,>>>
>>> Kamu Üniversiteleri Kendi Yöneticilerini Belirleme Modeli
>>> Geliştirmelidir
>>>
>>> Üniversitelerimizin en tartışmalı konularından biri olan rektör
>>> belirleme ile ilgili olarak Sabancı Üniversitesi yeni bir model
>>> uygulamaya başlatmaktadır. Rektörlük görev süresi 1 Ağustos'ta dolan
>>> Prof. Tosun Terzioğlu yerini Ocak 2009 tarihinde belirlenen Prof. Dr.
>>> Nihat Berker'e bırakıyor. Model biraz da büyük şirket anlayışına
>>> benziyor. Prof. Dr. Nihat Berker, 2009'da Koç Üniversitesi'nden,
>>> Hürriyet Gazetesinden Vahap MUNYAR'ın ifadesi ile "rektör adayı
>>> planıyla transfer edilmiş". Klasik üniversite anlayışında transfer
>>> anlayışı kulağa pek hoş gelmiyor. Çünkü bilim kişiliği para ve servet
>>> ile ölçülemeyecek kadar ulvi bir payedir.
>>> Sabancı Üniversitesi bir vakıf üniversitesi olarak bir sahiplik
>>> konumundadır. Mütevelli heyeti ile yönetiliyor ve heyette belirli
>>> kişilerden oluşuyor. Mütevelli heyeti kendi yöneticilerini birinci elden
>>> belirliyor. Ancak kamu üniversitelerinden bu modelin uygulanması
>>> tartışmalı ve zor görülüyor. Ancak kamu üniversitelerinin başta YÖK ve
>>> Cumhurbaşkanlığı makamının üniversite yöneticileri belirlemesi ve
>>> atanması konusunda uygulanabilir yöntem ve model geliştirmesi gerekir.
>>> Kamu üniversitelerinin mütevelli heyet yerine mutlaka kendi kriterlerini
>>> ve ölçütlerini oluşturması ve denetleme mekanizmasını da
>>> geliştirmelidir.
>>>
>>> Rektör Göreve Başlamadan Belirli Bir Süre Önce Seçilmiş ve Eski Rektör
>>> İle Çalışıyor Olması Gerekir
>>> Ülkemizde üniversitelerde yaşananlardan edindiğimiz tecrübe, rektörlük
>>> seçimi ve ardından yaşanan halef selef durumu maalesef üniversitelerinin
>>> geleneksel kültürlerinin yürütülmesi yerine, kişiselleştirilmiş ve
>>> rektörlerin kendi anlayışlarına göre yönetimi öncelik kazanmıştır.
>>> Üniversite gibi kurumsal kültürü ve bilimsel erki gerektiren akademik
>>> kurumlarda kişisel tercihlerin ön plana çıkması üniversiteleri önemli
>>> ölçüde liyakatten uzaklaştırmış, bu durum beraberinde verimsizliği ve iç
>>> sürtüşmeleri artırmıştır. Bu bağlamda üniversitelerin kişilerden
>>> arındırılarak ve önceden belirlenmiş ölçütler ile üst yöneticilerinin
>>> belirlenmesi ve kurumsal düzeyde yönetim modeli geliştirmesi önemli
>>> olmaktadır.
>>> Sabancı Üniversitesi'nin geleceğin rektör adayını arama konferansı ile
>>> ölçütlere bağlı olarak araması ve görev süresinden önce belirlenen
>>> rektörün, mevcut rektörle hazırlık dönemi geçirmesi sürdürülebilir
>>> üniversite yönetimi için önemli bir başlangıçtır. Ayrıca üniversite gibi
>>> kurumlarda bilimsel yetkinlik daha önemli olması gerektiği için
>>> üniversitenin bilim politikasının kesintisiz yürütülmesi için eski ve
>>> yeni yöneticilerin birlikte çalışması önemlidir. Bu modelin kamu
>>> üniversitelerinde de uygulanması bir çok yönden yararlı olacaktır. Eski
>>> yönetici ve yeni yöneticilerin birlikte çalışabilmesi bugünkü rektör
>>> belirleme yöntemi ile sağlanamaz. Bunun bir çok temel ve sistemden
>>> kaynaklana nedeni bulunmaktadır. Çünkü üniversitede üniversite
>>> bileşenleri (öğretim üyesi, öğretim görevlisi, çalışan ve öğrenciler)
>>> tam olarak yönetici belirleme ve atama şeklini benimsemiş değildir.
>>> Üniversitelerde yapılan eğilim yoklaması sonucuna göre atanan çoğu
>>> rektör öğretim üyelerinin %20'sinin desteğine bile sahip değildirler.
>>> Üniversite gibi sürekliliği olan kurumların devir teslim öncesi mutlaka
>>> yöneticiler görev süresinden en azından 6 ay-1 yıl kadar önceden
>>> seçilmeli ve eski rektör ile çalışarak süreci tanımalı, performansını
>>> ortaya koyma becerisini gösterebilmedir. Hatta bir önceki rektörlerin
>>> üniversite yönetim kurullarında bulunması bu bağlamda yararlı olacaktır.
>>> Yönetim modelinin temelinde eski yöneticilerin de içinde olduğu bağımsız
>>> bir kurulun iç denetim yapma hakkı tanınmalıdır. Baştan aşağı bağımsız
>>> bilgi sunma özelliğine sahip olacak olan kurullar aracılığı ile ancak
>>> üniversite üniversite niteliği kazanır. Bilim kurumlarının yönetiminin
>>> seçim, tarafgirlik ve benzeri uygulamalardan uzak, bilimsel yeterlilik
>>> ve sürdürülebilirlik ilkesi ile yönetilmeli uygun olacaktır.
>>>
>>> Üniversitenin Kendisini Yönetmesi Zorunlu
>>> Platon "kendini yöneten dünyayı yönetir" diyor. Dünyayı yönetmeye talip
>>> olan üniversiteler kendilerini yönetemese ne topluma ne de çağa yön
>>> verebilir.
>>> Seçim sistemlerinde, birinin tercihi değil; hak-hukuk esasında
>>> düşünebilme, üretebilme, eleştirebilme, katılma ve denetleme niteliğini
>>> merkeze alan demokrasidir. Yükseköğretim reformu da bu anlamda nitel bir
>>> reform olmalıdır.
>>> Sorun üniversite üst yönetimini belirlemek değil, daha temelden
>>> üniversiteyi yönetmeye talip olan adayların üniversiteye ilk
>>> alınmalarında doğru seçimi yapmaktır. Üniversiteler akademisyenlerini
>>> doğru seçer, iyi yetiştirir ve liyakati ön planda tutarsa, eminim ki
>>> kendi bölüm başkanını, dekanını ve rektörünü de doğru seçecektir.
>>> Maalesef doğru bilim adamı seçemediğimiz için doğru üst yönetim
>>> seçiminde de zorlanmaktayız.
>>>
>>> Demokrasi Hak Kavramına Dayanır, Seçim Bir Araçtır
>>> Seçim Türkiye'de yalnızca oy vermek olarak algılanmaktadır. Örneğin
>>> herkes toplansa ve bir kişinin öldürülmesine karar verse bu, demokratik
>>> bir eylem olarak mı görülecektir? Elbette hayır! Çünkü demokrasinin
>>> birinci kuralı "hak" ve "eşitlik" kavramıdır; aynı yöntemlerin herkes
>>> için geçerli olmasıdır. Bilime, akademisyenliğe, öğrencisine, topluma ve
>>> insanlığa katkı sunma amacını taşımayan herhangi bir yönetim veya reform
>>> arayışı anti-demokratiktir.
>>> Maalesef günümüzde anti-demokratik bir anlayışla reform tartışması
>>> yapılmaktadır. Demokrasinin basit bir seçim (çoğunluk rejimi) değil,
>>> azınlıklar da dahil hak edenin yükselebileceği bir rejim olduğunu kabul
>>> etmek zorundayız. Kaldı ki, demokrasilerde katılım sistemin sadece bir
>>> kısmıdır. Esas olan diğer kısım ise denetlemedir. Bunun için yurttaşın
>>> katılımı, özgürlüğü, kurulların özerkliği şarttır. Özerklik olmadan
>>> katılım ve denetleme, yani demokrasi olamaz!
>>> Demokrasi yalnızca çoğunluk tarafından seçilmiş olmak değildir; başta
>>> Sayıştay ve mahkemeler olmak üzere tüm kamu ve sivil toplum örgütlerinin
>>> denetimine açık olmayı gerektirir. Bu gereklilik mevcut YÖK sisteminin
>>> en büyük zaaflarından birini oluşturmaktadır.
>>>
>>> Seçilme ve Atama Kriterleri Yeniden Belirlenmelidir
>>> Üniversitelerin birinci sorunu haline gelen rektör belirleme sisteminin
>>> zafiyeti üniversitelerde ciddi sorunları da beraberinde getirmektedir.
>>> Bugünkü hali ile üniversitelerin yönetim anlayışı ve üst yönetimi
>>> belirleme şekli, mahalli idare şekline benzemektedir. Üniversite öğretim
>>> üyeleri tarafından belirlenen adayların birinci sırada olan dahi çoğu
>>> zaman çoğunluğu temsil etmedikleri de görülmektedir. 6 adayın YÖK'e isim
>>> bildirmesi nedeniyle çoğu üniversitede adayların aldığı oy dağılımına
>>> göre %20-30 aralığında oy alarak birinci olan adayın üniversitenin tam
>>> desteğine sahip olmadığı görülmektedir. Mutlaka çoğunluğun güvenini ve
>>> desteğini alan adayların yönetici olması sağlanmalıdır. Bir defalığına
>>> iki dereceli seçim yararlı bir yöntem olabilir. Atanacak aday en az
>>> üniversitenin %50 sinden fazlasını arkasına almalıdır. Üniversite
>>> dışında adaylar gelişmiş üniversitelerde olduğu gibi ilan süreci ile
>>> dosyaları ve projeleri ile üniversiteyi ikna ederek seçime
>>> katılabilmelidir. Üniversitelerin tek adam hâkimiyet
>>> Asıl olanın bilim adamlığı olduğu ilkesinden hareketle adayların
>>> yönetici hastalığına yakalanmaması için bir defalığına seçilmesi
>>> üniversite sağlığı için yararlı olmaktadır.
>>> Bazı ülkelerde olduğu gibi rektörlük merkezi rektör ve yardımcı ekibi
>>> ile birlikte üniversiteyi paylaşarak yönetilebilir. Bu bağlamda
>>> üniversiteler kendi dışındaki kurumlara da model alacağı nitelikte nitel
>>> seçimler ve yönetim şekilleri geliştirmelidir.
>>>
>>> Aday Belirleme Şekli Önemli
>>> Mevcut hali ile genelde cesaret gösterip aday olan kişiler sürece
>>> üniversitede oy kullanma hakkı olan kişileri ziyaret etmesi ile başlar.
>>> Belirlenen günde her profesör doğal aday olduğu için kullanılan oyların
>>> dağılımında ilk altı sıraya giren adaylar YÖK'e rektör adayı olarak
>>> bildirilir.
>>> Aday belirlenmesi sürecine çok adayla katılmak her zaman iyidir. Ancak
>>> adayların aday olma biçimi de önemli olmaktadır. Bu bağlamda kişilerin
>>> adaylığını açıklaması iyi, ancak esası yeni önerilerin ve üniversite
>>> politikalarının geliştirilebilmesi konusunda tabandan gelecek öneriler
>>> ile adayların belirlenmesi gerekir.
>>> Bu bağlamda artık adayların tek tek adaylıklarını açıklaması yanında
>>> hatta belki de daha da önemlisi üniversite dinamiklerinin kendi içinde
>>> geliştirecekleri yöntemler ile ne aradıklarını belirleyebilirler. Asıl
>>> olanı üniversite, yönetim anlayışını belirleyerek buna uygun adayların
>>> kimler olabileceği konusunu gündeme getirmelidir. Ayrıca belirli ilkeler
>>> de netleştirilerek üniversitenin bilgisine sunulmalıdır. Böylece sözde
>>> değil de uygulanabilir ilkeler geliştirilmelidir.
>>> Çoğunlukla oy kullananların örgütsüz olması veya yukarıda belirtildiği
>>> gibi rektör belirleme sürecindeki belirsizlik nedeniyle pasif kalmakta
>>> ve çoğunlukla sürecin dışında kalmayı tercih etmektedirler. Oylamaya
>>> katılanların çoğu bu şekildeki seçimde ehveni şer tercih etliklerini
>>> belirtmektedirler. Ülkemizde ziyaret ettiğim üniversitelerde ve aldığım
>>> yüzlerce e-postadan edindiğim izlenim, üniversite üst yönetimlerine
>>> nitelikli adayların sürecin belirsizliklerinden dolayı talip olmaktan
>>> kaçındıkları yönündedir.
>>>
>>> Üniversite de Seçim Üniversiteyi Ayrıştırmaktadır
>>> Prof. Dr. Osman Demircan, 5 Ekim 2007 tarihli CBT sayı 1072'de "Bir
>>> rektörlük seçiminin ardından" adlı yazısında, üniversitelerde rektör
>>> belirleme seçimin de yaşananları değerlendirdi. Sonuç olarak üniversite
>>> gibi bir entelektüel ortamda dedikodu, karalama, ortalıkta dolaşan
>>> isimsiz mailler, harcanan emek ve boşa giden zamanın önemini vurguluyor.
>>> Dr. Demircan üniversiteleri bu hengâmeden kurtarmak için bir şeyler
>>> yapılması gerektiğini belirtmektedir. Öneri olarak açık ilanla rektör
>>> aranmasını ve belirli kriterlerin getirilmesini önermektedir. Gerçekten
>>> sayın Demircan hocanın dediklerine katılmamak elde değil. YÖK'ün
>>> kuruluşu ve sonrasında yapılan Rektör belirleme ve atama sürecinin
>>> akademik dünyanın yapısına uygun olmayan şekli maalesef bugün
>>> üniversitelere büyük zarar vermiş, yaratılan ayrışmalarla iyice içinden
>>> çıkılamaz bir duruma gelmiştir.
>>> Ne yazık ki yaşananlardan, seçim sürecinde adayların ister istemez
>>> yandaşlarını seçimi kazanan adayın atanması veya atanmaması durumunda
>>> kendisini desteklemeyen veya destekleyen öğretim üyelerine karşı olan
>>> muhtemel tutumu öğretim üyelerini kaygılandırmakta, çalışma barışını
>>> tehdit edebilecek duruma kadar gelebilmektedir. Üniversitelerde yapılan
>>> seçimlerin üniversiteleri kamplaştırdığı, verimini düşürdüğü ve kendi
>>> içinde çalışılamaz duruma geldiği açıktır.
>>>
>>> Üniversiteler Üst Yönetimlerini Kendileri İç Dinamikleri İle Belirlemeli
>>> Doğal olarak her seçim öncesi herkesin kafasında nasıl bir aday uygun
>>> olur sorusu bulunmaktadır. Fakat bunu harekete geçirecek ortak aklı
>>> kullanarak, üniversitelerin yönetim anlayışını siyasi partilerin hizmet
>>> yarışı anlayışından çıkaracak sürece getirmek gerekir. Üniversitelerin
>>> üst yönetimlerinin belirlenmesi süreci bir hizmet yarışı süreci olmakla
>>> beraber, tansiyonların yükseldiği ancak tam bir seçim de olmadığı için
>>> sonuçta üniversitelerin iç enerjilerinin olumsuz yönde heba olmasına
>>> neden olmaktadır. Bugüne kadar yaşananlardan da bazı dersler çıkarılarak
>>> geleceğe yönelik bazı mekanizmaların da oluşması gerekir.
>>> Maalesef bugüne kadar çok büyük vaatler ile yönetime gelen yöneticiler,
>>> ilk günden gelecek seferin hesabını yapmaya ve ne yazık ki ona göre de
>>> ödünler vermeye başladıkları en sık konuşulan konuların başında
>>> gelmektedir. Bundan mutlaka kurulmak için herkesin üzerinde
>>> anlaşabileceği objektif yöntemlerin bulunması için çalışmalar
>>> yapılmalıdır.
>>>
>>> Ne Yapılabilir?
>>> Yeni bir özerk yüksek öğretim yasasının çıkarılması ve üniversitenin
>>> bilimsel yeterlilik ve nitelik esasına dayalı yöneticilerini belirlemesi
>>> gerekiyor. Ancak, kısa sürede böyle bir yasanın gündemde olmamamsı
>>> nedeniyle acilen üniversitelerin kendi sistemlerini ortaya koymaları
>>> gerekir. Bunun için öncelikli üniversitenin ne istediğini veya
>>> yaşananlardan ders çıkararak neyi istemediğini net olarak bilmesi
>>> gerekir. Ne yazık ki rektör atanması konusunda net olmayan atama
>>> kriterleri ve kamuoyunda oluşan siyasetin müdahale ettiği algısı bir çok
>>> insanın, özellikle de beklentisi olanların düşüncelerini açıklamaktan
>>> uzak tutuyor. Her şeye rağmen toplumun üniversitelerden beklediği
>>> ülkenin sorunları konusunda üniversitelerin sessiz kalmamasıdır.
>>> Üniversitelerin küçük çıkarları için değil, ülke yararına kendilerine
>>> yüklenen sorumluluk bilinci ile davranarak en azından kendi
>>> yönetimlerini kendilerinin belirlemesi konusunda bilimsel yöntem ve
>>> model önermeleri beklenilmektedir.
>>> Öncelikle üniversitelerin;
>>> 1. Nasıl bir üniversite istiyoruz sorusunu sormamız ve kafamızın berrak
>>> olması gerekir. Veya nasıl bir rektör istiyoruz? Tersinden, yaşanan
>>> tecrübe ile nasıl bir rektör istemiyoruz sorularının net olarak
>>> kendimize sormamız gerekiyor. Bu soruların sürekli sorulduğu ortamlarda
>>> sağlıklı adayların çıkacağı beklenilmektedir.
>>> 2. Aradığımız üniversiteyi yönetecek rektörde ne tür özellikler olmalı?
>>> 3. Bu niteliklere uygun adaylar nasıl belirlenir?
>>> 4. Üniversite iç enerjisini tüketmeden nasıl seçime hazırlanır?
>>> Sorularını sorarak kendi içinde beyin fırtınası yaratabilir. Örneğin
>>> özerk üniversitenin birinci koşulu olan ve Afrika ülkelerinde bile
>>> uygulanan öğrenci ve diğer çalışanların eğilimi ve ne düşündüğü küçük
>>> anket çalışması ile sağlanabilir. Üniversite yasada olmamasına karşın,
>>> demokratik davranarak gayrı resmi olarak öğrenci, asistan ve
>>> çalışanların nabzı bir şekilde tutulabilir.
>>> 5. Üniversiteye yakışır, zekâsı, karakteri, insani nitelikleri, yönetme
>>> becerisi, üniversitelilik bilinci, projeleri, niteliği olan adayların
>>> kendilerini ve projelerini üniversite kamuoyuna açıklayabilmesi için
>>> kendilerine fırsat sağlanabilir.
>>> Üniversite yönetimlerinin süreklilik içinde eski ve yeni yönetimlerinin
>>> birlikte çalışarak yönetimi devrettikleri ve kurulların çalıştığını ve
>>> tek adam hegomanyasının olmadığını göstererek diğer kurumlar içinde
>>> model gösterebilirler.
>>> Üniversitelerin en azından kendi kendilerini yönetme konusunda bilimsel
>>> bilgi ve araştırmaya dayalı, liyakate önem vererek ve ön yargılardan
>>> arınmış düşünce oluşturarak topluma kendi kendilerini yönettiklerini
>>> göstermeleri gerekir.
>>> Gerekirse iki veya daha fazla ön seçimle en azından üniversitenin
>>> %50'sinin takdirini alan adayların önceden belirlenmesi sağlanabilir.
>>> Böylece üniversitelerin kendi içinde ağırlıklı olarak arkasında
>>> durabilecekleri bir adayını YÖK'e bildirebilir. Böyle bir durumda YÖK
>>> veya cumhurbaşkanlığının da daha düşük oy alan bir adayın atanması
>>> yerine üniversitenin tercihine değer vereceği, hatta YÖK veya
>>> cumhurbaşkanlığının da elini güçlendirecektir.
>>> Kamu üniversitelerinin kendi yöneticilerinin çok önceden belirlemesi ve
>>> eski yöneticiler ile yeni yöneticilerin birlikte çalışması için
>>> üniversitelerin kendi modellerini geliştirmesi gerekir.
>>> Mütevelli heyeti modeli kamu üniversiteleri için bu bağlamda tartışmalı
>>> ve çok zor görülüyor. Mutlak Üniversite eğilim yoklaması, YÖK
>>> değerlendirmesi ve Cumhurbaşkanı ataması için ölçütler geliştirilmeli ve
>>> belirlenen ölçütlerin liyakate ve niteliğe dayalı uygulanması da
>>> önerilebilir.
>>>
>>> Kamu Üniversitelerinin En Ciddi Sorunu İç Denetimin Mekanizmalarının
>>> Olmamasıdır
>>> Üniversite yöneticilerinin seçimi ve atanması kadar denetlenmesi de
>>> önemlidir. Yöneticilerin seçilmesi kadar nasıl denetlendiği ve görevini
>>> yerine getiremeyen yöneticilerin gerektiğinde yine ölçütlere göre
>>> görevden el çektirilmesi de gelecek açısından şimdiden düşünülmesi
>>> gerekir. Sanırım şu anda kamu üniversitelerinin bir diğer sorunu da
>>> rektörlerin tek başına yönetimi ve buna karşı üniversite bileşenlerinin
>>> yönetimlere etki edecek denetim mekanizmalarının olmamasıdır.
>>> Üniversitelerin sağlıklı yönetimi için iç denetim mekanizması şart.
>>>
>>> Not: Sayın Hocam, bazılarınızın e-posta adresi bir şekilde makinemdeki
>>> adres listesine takılmıştır. e-posta almak istemeyenler lütfen belirtin
>>> isminizi listeden çıkarırım. Şimdiden ilginize teşekkür ederim.
>>> Saygılarımla
>>>
>>
>